30 Ekim 2009

2005 sonrası dolarla borçlan, aylığını yükselt

SGK, yurtdışı borçlanması ile emekli olanlar için emekli aylığı hesaplama yöntemini durduk yerde değiştirdiğinden yeni yurtdışı emeklileri eskilere göre yarı yarıya daha az emekli aylığı alıyorlar. Yurtdışı borçlanması yapanların geçmiş yıllar kazancı 2005 yılına kadar geçmiş yıllar dolar kuruna göre belli ediliyordu, sonra değiştirilip ödeme tarihindeki dolar kurundan belirlenmeye başlandı. Doların değeri düşük olduğu için yurtdışı borçlanmasıyla 2005 yılından sonra emekli olanların emekli aylığı eskilere göre düşük

SORU/
Ali Bey, 1972 yılında Türkiye'de SSK'lı olarak işe başladım ve 56 günlük çalışmadan sonra Almanya'ya gittim. Uzun yıllar Almanya'da çalıştıktan sonra 2004 yılında Almanya'da emekli oldum. Emeklilik dilekçemi verip Türkiye'ye geldim ve yurtdışı borçlanması yaparak 1575 göstergeden, yani en yüksek olandan 2004 yılı mayıs ayında süper emekli edildim. Bir müddet aylık aldıktan sonra aylığımı kestiler. Sebebi ise Almanya'da istirahat parası almammış. Bunun yasal olmadığını düşünerek SSK'yı dava ettim. Dava iki yıldan fazla sürdü, ama sonunda kazandım. Mahkeme kararıyla kestikleri yurtdışı emekli aylığını tekrar bağladılar ama bu sefer en yüksek yerine en düşük gösterge olan 9475 göstergeyi dikkate almışlar. Ayda 1200 liraya yakın para almam gerekirken şimdi 700 lira maaş alıyorum. Bu durumda ne yapmam gerekiyor? İsmi Saklı

YAZI/
Sayın okurum, bu konu pek bilinen bir olay değildir. Zira, ülkemizde çalışanlar kendi emekli aylıklarını bile hesaplayamaz, hatta emekli aylığının nasıl hesaplandığını SGK içindeki kişilerin çoğunluğu bilmez.
Basitçe açıklamak gerekirse, alacağımız emekli aylığını belli eden iki temel kriter vardır. Bunlardan birincisi, ortalama aylık kazanç, diğeri de aylık bağlama oranıdır.

ORTALAMA AYLIK KAZANÇ

Emekli aylığının ana belirleyicisi ortalama aylık kazançtır ve üç dönemi vardır.
Birincisi, 01.01.1989 ile 31.12.1999 dönemini kapsayan 10 yıllık sürenin ortalama kazanç hesabı.
İkincisi 01.01.2000 ile 30.09.2008 dönemini kapsaman 8 yıllık sürenin ortalama kazanç hesabı.
Üçüncüsü de 01.01.2008 gününden sonraki dönemin ortalama kazancıdır.
Sizin gibi yurtdışı borçlanması yapanların yukarıda bahsi geçen yıllarda ülkemizde çalışmaları olmadığından geçmiş yıllar kazancının tespiti için bir usul belirlenmesi gerekmektedir.

2005 VE ÖNCESİ DÖNEMDE FARKLIYDI

Emekli aylığının belirleyicisi olan 1990 ve sonrası yıllarda ülkemizde çalışmanız olmadığından ve bu yılları da günlüğüne 3.5 dolar vererek satın aldığınız için geçmiş yıllar kazancının bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Yasal olarak düzenlenmeyen bu konuda yönetmelik de yoktur. SSK kendi kendine genelgelerle yöntem belirlemiştir. 31.12.2005 gününe kadar geçerli olan 8 sayılı ana genelge gereğince geçmiş yıllar kazançlarınız, her yılın ortalama dolar kuruna göre belli edilmekteydi.
Günlüğü 3.5 dolardan bir aylık ödeme 105 dolara, bir yıllık ödeme de 1260 dolara tekabül etmektedir. Ödenen bu rakam, emeklilik için ödenen yüzde 20'lik dilime tekabül ettiği için de yıllık kazançlarınız bu rakamın beş katı olan 6300 dolar olarak dikkate alınıyordu.
1990'lı yıllarda da döviz, liraya göre çok değerli olduğundan, 1990 ve sonrası yıllardaki kazançlarınız Türkiye'de çalışanlara göre çok yüksek rakamlara ulaşmakta ve size bağlandığı gibi 15.125 rakamı ile emekli aylığı alarak süper emekli edilmekteydiniz.

2006 YILINDA DEĞİŞTİRİLDİ

Hiçbir yasal dayanak ve gelişme olmadığı halde SSK, yukarıda bahsettiğim dolar üzerinden yurtdışı borçlanması yapanların emekli aylığına esas geçmiş yıllar kazancı tespit yöntemini, 12.12.2005 gün ve 8-29 ek sayılı genelgeyle değiştirmiştir. Bu genelgeyle getirilen sistem şöyledir:
Aylık 105 dolarlık ödemenin beş katı olan 525 dolar aylık kazanç kabul edilmekte ve ödeme tarihindeki dolar kuruyla çarpılmaktadır. Mesela dolar kuru 1.40 lira olsa 525x1.40= 735 lira aylık kazancı varmış kabul edilmektedir. Sonra bulunan bu rakam ile ödeme tarihindeki asgari ücret (693 lira) karşılaştırılmakta ve oranı bulunmaktadır ki bu oran 735/693= 1.06'dır.
Her yılın asgari ücretiyle de 1.06 oranı çarpılıp yurtdışı borçlanması yapanın geçmiş yıllar kazancı bulunmaktadır.
Bu hesaplamada yurtdışı borçlanmasına esas doların değerinin son yıllarda yüksek oranlarda düşmesi sebebiyle emekli aylıkları da yarı yarıya düşmektedir.

AYLIĞINIZ BU NEDENLE DÜŞÜRÜLMÜŞ

Siz SSK'nın yurtdışı emekli aylığınızı kesmesini dava etmişsiniz ve davayı kazanmışsınız ama SSK, eski göstergeli aylığı bağlaması gerektiği halde yeni sisteme göre hesaplayıp size emekli aylığı bağlamış. Normal şartlarda, 15.125 göstergeyle aylığınız hiç kesilmeseydi bugün alacağınız emekli aylığı, ek ödeme hariç 1126 lira olmalıydı.
Fakat, yurtdışı borçlanmasıyla toplam 9056 gün sayısı ile size verilen aylık 610 liradır. Arada gerçekten iki kata yakın fark var. Bu da sizin yasal olmayan kaybınızdır.

YENİDEN DAVA EDİN

Burayı sadece sizin için değil, yurtdışı borçlanmasını dolar üzerinden yaparak 2005 yılından sonra emekli olan tüm vatandaşlarımız için yazıyorum. Eski adıyla SSK, yeni adıyla SGK'nın dolar üzerinden borçlanma yapan ve ödeyen gurbetçilerimizin emekli aylığı hesaplama sistemini yasal dayanak olmadan değiştirmesini kabullenmeyip dava açarsanız, aldığınız emekli aylıklarını yükseltirsiniz.

Geçmişi Bağ-Kur'lu yaptıramazsınız

Ben 39 yaşında 7 yıl öğretmenlik yapan bir bayanım. Babamın 1990'da vefatıyla bana veraset yoluyla şirketinden yüzde 5 hisse düştü. Ancak ben o sıralar eşim tarafından (eşim devlet memuru) bakıldığımdan sigorta ya da Bağ-Kur yaptırmamıştım. Şimdilerde bir arkadaştan öğrendim ki şirket yöneticileri, şirket ortaklarını Bağ-Kur'lu yaptırmak zorundaymışlar. Ben geçmişe dönük bu hakkımı arayabilir miyim? Bu konuda neler yapabilirim? Semra Zeyniloğlu

Semra Hanım, evet eski 1479 Sayılı Bağ-Kur Kanunu gereğince limited şirket ortakları Bağ-Kur'lu olmak zorundadır, ama bu zorunluluk konusunda birkaç kez milat denilebilecek düzenlemeler yapıldı. Mesela, en son 1 Ekim 2008 günü yürürlüğe giren 5510 Sayılı Kanun'a göre 1 Ekim 2008 gününe kadar (aynen sizin gibi) Bağ-Kur'lu olması gerektiği halde kayıt olmayanların Bağ-Kur başlangıçları 1 Ekim 2008 gününden başlatılır. Öte yandan 1 Ekim 2008 gününe kadarki süreyi satın almanız için ise 2 Nisan 2009 gününe kadar vaktiniz vardı ama bu süreyi geçirmişsiniz.

Bağ-Kur'da 1260 günü tamamlamayın

Ben 30.05.1963 doğumlu, 01.03.1982 tarihinde sigorta başlangıcı olan bayanım. SSK'ya 4270 gün ödeme yaptım, bunun çoğunu isteğe bağlı ödedim. Son 3 senedir isteğe bağlı prim ödüyorum. 30.09.2008 tarihinden itibaren Yeni Bağ-Kur numarası vermişler ve bu tarihten itibaren SSK kayıtlarından düşmüşler, yani Bağ-Kur kayıtlarına geçmişim. (İsteğe bağlı sigorta primimi banka kanalıyla bu aya kadar SSK sitesinden ödedim, bu ay Bağ-Kur sitesinden ödeme çıkıyor, ödeme yapmadım.) Emekliliğimi SSK sitesine göre Kasım 2010'da hak ediyorum. Bağ-Kur primi olarak ödeme yapayım mı? Emeklilik süremi değiştirecek mi? Hangi kurumdan emekli olacağım? Emine Baysal

Emine Hanım, verdiğiniz bilgilere göre 5000 günü tamamladığınız an SSK'dan emekli olacaksınız, ama 1 Ekim 2008 gününden sonra isteğe bağlı sigortada 1260 günü tamamlamamanız gerekiyor. Verdiğiniz bilgilere göre de 2010 yılı Kasım ayında 5000 günü tamamlayarak emekli olacağınızı anlıyorum. Bu doğru ise isteğe bağlı sigortaya (Bağ-Kur'a) devam etmenizde herhangi bir sakınca yok. Şayet, 1 Ekim 2008 gününden sonra Bağ-Kur'da yani isteğe bağlı sigortada 1260 günü tamamlarsanız Bağ-Kur'dan 7200 günle emekli olmakla karşı karşıya kalırsınız.

Bu yazı 1,370 defa okundu.